Jedna mala

Simpaticna prica iz istorije.

Ima negdje duboko dolje, kad se ova stranica ‘skroluje’ jedna tema koja se zvala Karika koja nedostaje… Ili Karika koja se trazi? Pa jos – prvio dio. U tom je prilogu napisano (po)nesto o stvaranju Biblije i pomenuti su jevrejski pisci koji su u 7. ili 6. vijeku PNE sjedili u danasnjem Iraku i poceli da pisu Jevrejsku bibliju. To je bio period izmedju krize kada ih je asirijska imperija (Nabukodonosor) izbacila iz Palestine  i vremena kada ih je Darie (perzijski imperator) vratio (Egzil). I dobro, napisase oni to (Tora, Pentateuh, dio Starog zavjeta, Jevrejska biblija). I vratise se u Palestinu sa novim zakonima i definicijama morala, bozanstva, stvaranja svijeta…. Taman tu negdje, ‘tih dana’ pocne pad Perzije, a rast i dominacija helenizma, zahvaljujuci vojnim sposobnostima mladog Aleksandra. Helenizam je bio univerzalno prihvacen i misli Demostena, Heraklita, Pitagore, Platona duboko su usle u Bliski istok. Naravno, na grckom jeziku. Palestina? Ja stocari, cuvari koza i ovaca i nesto trgovaca u Jerusalemu. Ali elita u Egiptu, tacnije u Aleksandriji. Cuvena Biblioteka. Oko Biblioteke se skoncentrisalo sve sto je imalo obrazovanje tog vremena. I mnogo Jevreja dobrostojecih i ucenih.

Krajem 4. vijeka PNE, kaze legenda, okupilo se 72 ucenih Jevreja da za 72 dana prevedu Toru na grcki jezik. Kralj Ptolomej je smatrao da ce nova knjiga dobiti posebno mjesto u aleksandrijskoj Biblioteci. I tako je nastao Septuagint, u strucnoj literaturi oznacen sa LXX (ne znam sta bi sa poslednjom dvojicom i zasto ne LXXII?). Jos je jedna legenda povezana sa brojem 72. Legenda kaze da je Izrael nastao od 12 plemena. Ova su dala po dva reprezentanta za posao prevodjenja Tore….

Ali srz ove pricice su tzv. Pisma Aristeasa (Letter of Aristeas). Savremena istorija ga zove Pseudo-Aristeas, jer je nauka naknadno otkrila, da je malo izmisljao….

Dvjesto Godina nakon sto je LXX napisan (preveden) pojavio se neki anonimni Jevrej u Aleksandriji i pade mu na pamet da na neki nacin malo uravnotezi prenaglaseno veliki uticaj helenizma sa mizernim znacajem judejstva. Znaci on je sjedio u citaonici aleksandrijske biblioteke oko100-e godine PNE, drzao u ruci Septuagint i smislio pricu. Zamoli kralj Ptolomej visokog svestenika Eleazara da se Jevrejska biblija prevede na grcki, a on, Aristeas dobi zadatak da o tome svjedoci (izvijesti). Sebe je opisivao kao pagana, pokusavajuci da sakrije svoje jevrejsko porijeklo.

No nije uspio. Naprotiv! Nauka je detaljno proucavala rijec po rijec, alegoriju po alegoriju i pitanje po pitanje (sredisnji dio Pisama su 72 /sic!/ pitanja koja kralj Ptolomej postavlja jevrejskim mudracima, a oni mu daju odgovore koji ga odusevljavaju i tjeraju da promijeni vjeru) i zakljucila da je autor Jevrej (a ne Grk) i da je zapravo glavna namjena Pisama promocija jevrejske tradicije.

I kakav je bio rasplet?

Pa kako je Septuagint napisan na grckom i kako je nekoliko vijekova sluzio prvim hriscanskim svestenicima kao jedina literatura, Jevreji su ga napustili. Za njih LXX ne znaci nista (drzim u ruci knjigu Istorija jevrejske filozofije, knjigu koja ima blizu 1000 strana, koja ima i svoj „reader“ (objasnjenja  kako citati Istoriju) i koji je jednako obiman – nigdje se ne pominje rijec Septuagint?! Tisina koja odzvanja. Grcki jezik knjige je posluzio kao osnova za stari latinski, slavenske jezike, etiopijski, armenijski, georgijski. I ostao je standard Starog zavjeta pravoslavlja. Otprilike jednako mnogo Godina, samo u nasoj eri (NE), 382. „slovenac“ Sj. Jerolim krenuo je da prevodi Septuagint na moderni latinski (Vulgate). Kazem Slovenac jer je rodjen u gradu Stridonu. Niko ne zna gdje je danas taj grad,  pominju se granica izmadju Dalmacije i Panonije kao i blizina Ljubljane. Ovaj prevod, makar kako „vulgate“ bio kasnije su svi sa zapada koristili za prevode na svoje domace jezike. Na kraju su se i Protestanti „ogradili“ od dijelova Biblije i Boga pitaj koliko tu ima danas onoga sto su napisali Jevreji iz Vavilona….

A Pisma? Pisma su dozivjela ‘posmrtnu’ potvrdu, zapravo postala su besmrtna. Dozivjela su da ih se danas smatra prvom literaturom na novom pravcu: stvaranje jevrejske filozofske misli. Biblija je bila i ostala  ishod i pocetak, ali nakon razlaza i divergencije, Pisma su prvo djelo nakon ‘raskrsnice’. I ako odete u Jerusalim ili u jevrejsku cetvrt u Nju Jorku i pitate bilo kojeg djecaka sa uvojcima sto padaju pored usiju „od kada se racuna pocetak jevrejske filozofije?“, recice vam: „Od Aristeasovih pisama“.