Negdje sam procitao sjajan komentar da se kod „Srba“ u politici nista nije promijenilo jos od vizantijskog cara Leona (Lav) I (5. vijek poslije Hrista). Srbe sam naravno stavio pod navode, jer cak i kad su oni u pitanju, tj. bez obzira sto se o njima radi, u to se vrijeme nije za njih znalo. I potpuno je tacno! Drzavna politika po kojoj je Vizantija postala poznata, a koja je znacila sve drugo osim demokratije, trajno je obiljezila politike svih drzava i drzavica koje su kasnije nastale na ovom teritoriju. Gdje je zapadna granica? E to je malo komplikovanije i trazi da dodju – Turci. Zahvaljujuci prodoru Turaka nekih 1000 Godina kasnije, dio Srba je potisnut zapadno (danasnja Bosna i Hercegovina), pa je tesko iscrtati granicu dokle ovaj Leonov duh seze i odredjuje glavne tokove politickog djelovanja. Da nije bilo ovog pomjeranja ka Bosni, granicu bi bilo lako definisati: Drina. S druge strane, ovom „pravom“ granicom se bavio relativno nedavno i Seselj, tako da je dosta poznata i pored svoje fluidnosti. U toku duge istorije zapadnog i istocnog rimskog carstva, teritorija danasnje Bosne mijenjala je stranu sto ratovima, sto kupovinom i ekonomskom naknadom. Danasnje Hrvatska i Slovenija su imale malo srece u ovim trgovinama: poslednja transakcija, ostavila je ih je zapadno… Da li je slucajno ili zapravo predodredjeno i uzrocno uslovljeno, ne znam, ali taj isti teritorij kasnije su svojim shvatanjima vodjenja drustvenih odnosa obiljezili prvo pravoslavlje, pa onda i osmanlijski Turci. Savremena sociologija nas uci da (kad je rijec o ovom dijelu Evrope), tu negdje oko iste granice vidimo i dva svijeta sa svije razlicite strukture drzava. Dobro ne treba pretjerivati ni sa hrvatskim i slovenackim osjecajem za progresivne socioloske ideje, ali definitivno im je Bog dao bolju geografiju i time vecu sansu da se prije informisu o tome sta je napredno, a sta ne. Jer kod nas na istoku, drzava se formira na bazi krvi i tla, a na platformi snaznih patrijahalnih i tradicionalnih veza. Na zapadu, drzave se formiraju ugovorom sa obostranim obavezama, pravima i dobiti uz jasna pravila igre. Sigurno bi detaljnija socioloska analiza (za koju ovdje nema dovoljnoprostora, a ni znanja) razotkrila glavne poluge ova dva skoro pa dijametralno razlicita puta razvoja drustva, ali za ovu priliku i potrebu dovoljno je istaci samo dva faktora. Prvi je reforma kaolicke crkve i drugi je snaznija materijalna baza zapadnog dijela Evrope. Sklon sam da vjerujem da i kad se radi o ove dvije poluge, reformacija je vaznija od ekonomije. Sta je ucinila ekonomija? Pa, najkrace receno brze, tj. ranije je uvela u ta drustva fenomen – dosade. A iz dosade znamo, svasta moze da se izliegne: umjetnost, filozofija, a onda i revolucije. I to je uradio Zapad trazeci neku aktivnost u moru dosade: ponavljane revolucije (samo Francuzi su imali 5 u kratkom vremenu!). Poslije svake revolucije bili bi nanovo utvrdjeni odnosi izmedju drzave i njenih gradjana, s tim sto bi se pozicija gradjana jacala, na ustrb drzave. Gradjanin je izvojevao seriju socijalnih reformi i formirao drustvo u kojem se osjeca dobro. Dobro, bolje nego mi. A sta je to sto je reformacija donijela novo i cime je odredila novi pravac? Reformacija je zaustavila divljanje autoriteta. Efekat onog cina od prije 1300 Godina kada je jedan papa, stavio krunu na glavu jednog kralja, cime su njih dvojica objasnili svima ostalima ko je tu sad glavni – izbrisan je (primjetite da je na istoku, Vizantija, utvrdjena obrnuta tradicija: car je stavljao „krunu“ na glavu patrijarha). I kad se kroz ovu prizmu pogledaju recimo holandsko drustvo ili srpsko, jasno je da je samo ovaj fenomen, izolovan od svega drugoga, dovoljan za katastrofu istocnoevropskih zemalja. Despotije, dinastije, diktature, komunizam i teskoce nakon odlaska komunizma, kljucne su rijeci drustava koja ne mogu funkcionisati bez autoriteta (nije naravno slucajno da srpski politicari insistiraju na pojmu ‘domacin’!). Posebno je zanimljiv ovaj poslednji momenat: odlaskom komunizma, patrijahalna i tradicionalisticka drustva se ruse kao kule od karata. Svaki malo drcniji ili agresivniji avanturista, moze zajahat citav jedan narod i voditi ga gdje mu je volja, cak i u propast. Putin, Lukasenko, Janukovic, Vucic, Dodik, Djukanovic, Milosevic,…. sve isti profil politicara koji imaju talenat i savrseno harmonizuju sa ovakvim drustvima gdje je politika definisana u 5. vijeku. Uz agresivnog vodju, tu su snazni represivni aparat, snazne spijunske sluzbe i eliminisanje neistomisljenika, bukvalno u mraku. Da bi danasnje postkomunisticke zemlje, ukljucujuci i Srbiju potpuno licile na Vizantiju 5. vijeka, nedostaje samo da se opozicioni lider oslijepi (da mu se izvade oci) i da ga se posalje u egzil (bez pristupa internetu).
Znaci kad je rijec o Srbiji, imamo drustvo suzanja, narkomansku zavisnost od autoriteta i evroazijski model drustva. Tesko da u savremenom svijetu moze biti losije kombinacije! A Beograd? Milan Mladenovic? Branko Miljkovic? Rim-tu-ti-tuki? Stari B92? Zoran Djindjic i Zoran Kesic? Pa nista… Kao Berlin izmedju dva rata ili poslije Drugog rata: najbolji moguci teren za stvaranje uzbudljivog kulturnog i umjetnickog zivota. Prostor koji se nalazi u centru palanke, ispunjen inteligencijom i urbanom kulturom, mora na tim povrsinama uzasnog trenja i frikcije, radjati cuda od umjetnosti i humora. A kako je ostalima, to samo oni znaju.
Jugonostalgija 